“Thiếu doanh nghiệp vừa và lớn thì làm sao hội nhập được?”

TS. Phạm Thị Thu Hằng, Tổng thư ký Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thẳng thắn khẳng định như vậy tại Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2014 vừa được tổ chức cuồi tuần qua.

Dưới góc nhìn của bà Hằng, hiện đang có bức tranh không được cân đối trong việc sắp xếp và phát triển các doanh nghiệp.

Một bên là khoảng 1.000 doanh nghiệp nhà nước đang cổ phần hóa, khoảng 1.500 doanh nghiệp FDI, một bên chúng ta có khoảng 5 triệu đơn vị kinh doanh nhỏ và vừa. Bao gồm 4,6 triệu hộ kinh doanh cá thể, và khoảng 400.000 doanh nghiệp đang hoạt động kinh doanh.

Theo bà Hằng, khu vực tư nhân đang có vấn đề! Đáng chú ý là, hiện nay, các doanh nghiệp đang có xu hướng bị nhỏ đi về quy mô. Bởi lẽ, mặc dù khu vực này đang đóng góp tới khoảng 76% lao động phi nông nghiệp nhưng số doanh nghiệp tăng lên, lao động lại không tăng lên.

“Với thực trạng như hiện nay, chúng ta đang thiếu rất nhiều doanh nghiệp có quy mô vừa và lớn. Nếu cứ mãi thiếu như vậy thì chúng ta không thể hội nhập được”, bà Hằng khẳng định.

Bởi lẽ, thiếu doanh nghiệp quy mô vừa và lớn, không thể tạo ra được giá trị và công nghệ đổi mới, không thể tạo ra được tính cạnh tranh cho nền kinh tế. Theo bà Hằng, mục tiêu quan trọng trong thời gian tới chính là việc phải tập trung tạo ra nhiều doanh nghiệp vừa và lớn trong các ngành, lĩnh vực.

Bà Hằng đề nghị, trong Đề án tái cơ cấu kinh tế của Chính phủ phải có những mục tiêu cụ thể đó. Bởi vì, tái cơ cấu kinh tế sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến khu vực doanh nghiệp.

“Trong quá trình tái cơ cấu, chúng ta phải coi doanh nghiệp là tác nhân của tái cơ cấu kinh tế chứ không phải chỉ là một đơn vị bị chịu tác động của các chính sách”, vị chuyên gia này bình luận.

Cũng theo bà Hằng, thời gian qua, tái cơ cấu ngân hàng đã có được những kết quả bước đầu, hệ thống ngân hàng đã thoát hiểm nhưng mới chỉ thoát hiểm trong bản thân ngân hàng chứ chưa tạo ra được cơ chế hỗ trợ cho các doanh nghiệp phát triển.

Các điều tra của VCCI cho thấy, trong 6 tháng đầu năm, phần lớn các doanh nghiệp đóng cửa hoặc ngừng hoạt động chủ yếu là do thiếu thị trường.

Đồng thời, việc doanh nghiệp không có thị trường cũng chính là một nguyên nhân khiến cho các mục tiêu tăng trưởng tín dụng của Việt Nam không đạt được.

“Rõ ràng doanh nghiệp đang cần thị trường! Nếu tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thị trường thì các mục tiêu tăng trưởng tín dụng chắc chắn sẽ đạt được”, bà Hằng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo phân tích của vị đại diện VCCI này, đáng tiếc là, doanh nghiệp chúng ta quy mô nhỏ nhưng các ngân hàng trong quá trình tái cấu trúc dường như lại không để ý gì đến việc hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Các dịch vụ, gói sản phẩm được các ngân hàng đưa ra hiện nay không thấy có một gói giải pháp nào phù hợp với khu vực doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Bà Hằng đề nghị, nếu chúng ta muốn tái cấu trúc hệ thống ngân hàng tốt, có lẽ phải đưa ra điều kiện, các ngân hàng phải định hướng những mục tiêu cụ thể trong việc tham gia vào quá trình hỗ trợ cho khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Trong đề án tái cơ cấu khi được lập ra, ông Nguyễn Đình Cung, một trong những người chắp bút đề án cũng đã từng đề xuất bắt buộc 1 số ngân hàng phải có 1 tỷ lệ vốn vay nhất định dành cho khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Hiện đã có Quỹ hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa nhưng quy mô rất nhỏ chỉ khoảng 2 nghìn tỷ đồng. Theo bà Hằng, điều quan trọng là quỹ này phải trở thành tiền đề để các ngân hàng dành những khoản tín dụng nhất định hỗ trợ cho khu vực doanh nghiệp này.

Mặt khác, bà Hằng cũng cho rằng, tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, quá trình cổ phần hóa của khu vực này sẽ tác động mạnh tới các doanh nghiệp tư nhân. Bởi lẽ, các mục tiêu cụ thể của Chính phủ đều cho thấy, doanh nghiệp nhà nước là hạt nhân, là đầu tàu tăng trưởng.

Do đó, quá trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước không đơn thuần chỉ là cơ cấu lại bản thân doanh nghiệp đó mà phải gắn liền với những tác động tới các doanh nghiệp có liên quan, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp tư nhân.

“Chúng ta phải hướng các doanh nghiệp tư nhân đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa đi theo chiến lược này”, bà Hằng khẳng định.

Theo phân tích của vị đại diện VCCI, trong quá trình cổ phần hóa thời gian vừa qua, chúng ta đang quá quan tâm đến chiến lược công ty mà bỏ quên chiến lược kinh doanh.

Hai khái niệm này hoàn toàn khác nhau, chúng ta đang quá thiên về việc vốn của ông này, vốn của ông kia mà bỏ quên chiến lược kinh doanh của chính doanh nghiệp được cổ phần hóa đó.

Bà Hằng dẫn dụ, nếu muốn tái cơ cấu ngành nông nghiệp, phải tạo ra được doanh nghiệp lớn làm hạt nhân tăng trưởng cho ngành và lĩnh vực, chứ không phải việc chỉ tập trung vào hướng vốn nhiều, vốn ít của ai.

Theo thống kê của VCCI, mỗi năm chúng ta mất đi khoảng 50 nghìn doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo bà Hằng, chúng ta nên hiểu rõ chỉ khoảng 10 nghìn doanh nghiệp trong đó là dừng hoạt động, còn lại là ngừng.

Các điều tra của VCCI trong năm 2012 cũng cho thấy, chỉ khoảng 1 nửa số doanh nghiệp là ngừng do không có khả năng hoạt động, còn lại là tạm ngừng hoạt động có chủ ý, trung bình mỗi doanh nghiệp chỉ tạm ngừng hoạt động khoảng 4 tháng

Về dài hạn, bà Hằng kiến nghị, trong các kế hoạch tái cơ cấu doanh nghiệp phải đặt rõ mục tiêu: Làm sao để có nhiều doanh nghiệp lớn?

“Đề nghị Quốc hội xây dựng và ban hành một luật riêng là Luật Doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bởi Luật Doanh nghiệp không thể giải quyết được vấn đề về quy mô doanh nghiệp, kinh nghiệm thế giới cũng cho thấy, các nước thường dùng Luật Doanh nghiệp nhỏ và vừa”, bà Hằng kiến nghị.