HSBC: Ngành sản xuất của Việt Nam chậm lại trong tháng 8

Báo cáo cho thấy, Việt Nam đang đi trên làn đường tốc độ chậm trong quá trình hồi phục kinh tế. Sau giai đoạn tăng trưởng khá vững chắc từ tháng 9/2013, chỉ số nhà quản trị mua hàng ngành sản xuất HSBC (HSBC PMI) giảm đáng kể trong tháng 8 xuống mức 50,3. Báo cáo chỉ ra rằng, hoạt động trong tháng sau sẽ tiếp tục ảm đạm do hàng tồn kho còn cao và các đơn hàng ít. Chỉ số lạm phát toàn phần tiếp tục giảm thêm xuống mức 4,3% so với cùng kỳ năm ngoái do nhu cầu nội địa yếu. Trừ thực phẩm, áp lực về giá khá thấp và lạm phát cơ bản giảm xuống còn 4,2% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 8 từ mức 5,1% của tháng 7. Nếu lạm phát vẫn ở dưới mức 4,5% trong tháng 9 thì nhiều khả năng ngân hàng nhà nước (NHNN) sẽ cắt giảm thêm lãi suất thị trường mở để kích cầu nội địa.

Bộ Tài chính đang tiến hành những biện pháp có thể để hỗ trợ nền kinh tế. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp được cắt giảm để hỗ trợ các doanh nghiệp và thu hút vốn đầu tư FDI vào sản xuất, đặc biệt là với các công ty công nghệ cao. Trong tháng 1 năm 2014, thuế suất đã giảm xuống còn 22% từ mức 25% và đến năm 2016, sẽ được giảm xuống mức 20%. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực và vùng ưu tiên của chính phủ còn được hưởng mức thuế nhiều ưu đãi hơn nữa. Các ưu đãi về thuế cộng với tốc độ tăng trưởng GPD chậm làm gia tăng mối quan ngại về ngân sách của Việt Nam. Năm 2013, thâm hụt ngân sách đã tăng lên 5,5% GDP từ mức 5,4% GDP trong năm 2012. Mối quan ngại không nằm ở báo cáo thâm hụt ngân sách của chính phủ mà ở sự thiếu minh bạch về nợ công dẫn đến nhiều ước lượng về nợ công khác nhau.

Trong bản báo cáo này, HSBC đề cập đến cách tính ngân sách để xác định những điểm yếu và mạnh. Điểm khác biệt chính giữa cách tính của chính phủ và phương pháp tính theo chuẩn quốc tế là định nghĩa đâu là những khoản chi và thu. Ví dụ, việc đưa thanh toán nợ gốc vào chi tiêu của chính phủ dẫn đến thâm hụt ngân sách lớn. Kết quả là có nhiều con số ước lượng nợ tồn đọng, thường là dẫn đến những con số khá lớn. Nhìn chung, ngân sách Việt Nam toàn diện, chỉ còn vài vấn đề liên quan đến nợ mang sang, nguồn vốn phát sinh ngoài ngân sách, chi tiêu ngoài ngân sách và các doanh nghiệp nhà nước…làm ảnh hưởng tới bức tranh thật về tình hình sức khỏe ngân sách Việt Nam. Xét về lĩnh vực thì thuế doanh nghiệp, thuế nhập khẩu và doanh thu từ dầu là nguồn thu chính của ngân sách. Năm nay, thu ngân sách Việt Nam đã tăng trở lại. Theo nhận định của HSBC, với chi ngân sách không thay đổi, nhiều khả năng thâm hụt ngân sách sẽ ổn định không tăng nếu không nói còn có khả năng được cải thiện.

Bảng 1 cho thấy ngành sản xuất của Việt Nam đã chậm lại trong tháng 8 sau kỳ tăng trưởng nhanh vào tháng 6. Với các đơn đặt hàng mới tăng ít hơn hàng tồn kho trong tháng 8, nhiều khả năng sản lượng trong tháng 9 sẽ yếu (Biểu đồ 1). Dù tăng chậm lại, HSBC vẫn không quá lo ngại cho ngành sản xuất Việt Nam bởi nhiều khả năng ngành này sẽ lại tăng tốt vào quý 4 năm 2014.

Các hoạt động đầu tư mới vào Việt Nam sẽ sớm đi vào thực hiện và lực cầu ở thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Việt Nam là Mỹ, đã cho thấy dấu hiệu hồi phục. Tuy nhiên lực cầu nội địa trong tương lai vẫn còn kém. Tăng trưởng tín dụng chậm lại còn 10,3% trong tháng 8 so với cùng kỳ năm ngoái từ mức 10,6% trong tháng 7. NHNN đã hạ lãi suất thị trường mở 50 điểm xuống còn 5% để hỗ trợ lực cầu nội địa. Nếu lạm phát toàn phần và lạm phát cơ bản tiếp tục giảm thì nhiều khả năng NHNN sẽ cắt giảm thêm lãi suất. Bộ tài chính cũng sẽ đưa ra nhiều biện pháp hỗ trợ các công ty

Tăng trưởng GDP giảm và thuế doanh nghiệp giảm dẫn đến mối quan ngại về sự bền vững của ngân sách Việt Nam. Trong năm 2013, thâm hụt ngân sách tăng lên 5,5% của GDP từ mức 5,4% trong năm 2012 (đường kẻ màu đen trong biểu đồ 3). Tổng nợ quốc gia tăng lên 55% của GDP trong năm 2013 từ mức 50% trong năm 2012 (ước tính của IMF). Để hiểu thêm liệu tình hình nợ công của Việt Nam có xác đáng không chúng tôi nghiên cứu kỹ hơn phương pháp kế toán của chính phủ và các chi tiết về chi và thu ngân sách. Các điểm rút ra chính là: minh bạch ngân sách không tệ như mọi người vẫn nghĩ dù vẫn cần được cải thiện nhiều; mức độ thâm hụt nhiều khả năng thấp hơn ước tính của chính phủ và ngân sách có thể được cải thiện với vài điều chỉnh đơn giản.

Bức tranh tài khóa thực tế có thể đang cải thiện nhưng vẫn có nhiều quan ngại

Các vấn đề HSBC nêu lên ở trên tiếp tục che phủ bức tranh tài khóa thực sự của Việt Nam. Điều này không có nghĩa là vị thế về tài khóa của Việt Nam lành mạnh hơn hay tệ hơn những gì chính phủ công bố. Mục tiêu của chúng tôi là tìm cách giải thích tại sao lại có các cách tính khác nhau về cân bằng tài chính, phương thức diễn giải ngân sách và các phân tích khác nhau về số liệu và cuối cùng, những yếu tố nào, dựa trên các thông tin có sẵn, đáng dùng để xem xét sức khỏe tài khóa của Việt Nam.

Báo cáo cho thấy thuế nhập khẩu, nguồn thu các công ty quốc doanh và dầu khí đóng góp nhiều nhất cho tổng thu ngân sách trong năm 2012. Từ năm 2000, nguồn thu từ dầu đóng góp 22% tổng thu và trong năm 2012, con số này là 19%. Điều này có nghĩa là giá dầu có ý nghĩa không chỉ về giá trị thương mại đối với Việt Nam mà cả về thu ngân sách và sức khỏe tài chính. Biểu đồ 4 cũng cho thấy ngân sách có xu hướng chưa đánh giá đúng nguồn thu từ dầu, khi các giả định về giá theo thùng thường rất thận trọng.

Báo cáo cũng cho thấy thuế và phí cũng là một nguồn thu lớn nữa. Trong các loại thuế và phí, thuế thu nhập doanh nghiệp, VAT và thuế nhập khẩu là những khoản đóng góp quan trọng nhất. Trong các doanh nghiệp đóng thuế, các doanh nghiệp quốc doanh đóng góp phần lớn nhất; tuy nhiên, do tốc độ tăng trưởng chậm chạp, tác động của nguồn thu này có khả năng giảm dần theo thời gian. Lưu ý rằng việc lĩnh vực sản xuất phục hồi đã góp phần làm tăng doanh thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp trong tháng 6 năm 2014, VAT (nhập khẩu) và thuế thu nhập cá nhân so với thời điểm cuối 2013.

Biểu đồ 8 mô tả chi tiết các chi phí hiện thời và đầu tư trong tương quan với GDP. Chi phí trung bình (không bao gồm trả nợ gốc) chiếm khoảng 30% GDP kể từ năm 2006. Kể từ đó, con số này đã giảm xuống 28% của GDP. Phần lớn khoản giảm đến từ phát triển đầu tư, giảm trung bình 7% xuống mức 5% GDP hiện tại. Các chi phí hiện tại đều ở tiệm cận mức trung bình 22% trước đây. Chi phí trả lãi tăng nhẹ chiếm 1,8% GDP trong quý 2 năm 2014 từ mức trung bình 1,4% trước đây. Nhìn chung, HSBC kỳ vọng chi phí hiện tại sẽ giữa nguyên. Với nguồn thu được cải thiện và chi phí có thể không thay đổi, mức thâm hụt ngân sách sẽ có thể được cải thiện tốt hơn.