Đối mặt với những biến động trong cuộc sống giúp bạn thành công

NGUYÊN TẮC 10: ĐỐI MẶT VỚI NHỮNG BIẾN ĐỘNG TRONG CUỘC SỐNG

Có lẽ phẩm chất đáng quý nhất giúp bạn đối mặt với những biến động trong cuộc sống là tính linh hoạt. Hãy tạo cho mình một tâm thế cởi mở và thích ứng với những thông tin và hoàn cảnh mới. Khi mọi chuyện không như ý muốn, thay vì buồn bực hay tức giận, hãy học cách nhìn thấy những cơ hội và ích lợi mà sự thay đổi mang lại.

Những người xuất chúng là những người giữ được bình tĩnh và sáng suốt trong những tình huống khó khăn không ngờ tới. Họ hít sâu, thư giãn và đánh giá tình huống một cách khách quan. Họ giữ bình tĩnh, tránh xúc động nhờ đặt ra câu hỏi và tìm kiếm thông tin khi mọi việc không xảy ra theo ý muốn.

Ví dụ như khi ai đó không giữ đúng cam kết, khi một hợp đồng bán hàng bị hủy bỏ hay ngừng trệ, họ giữ cho tinh thần minh mẫn và ổn định nhờ đặt các câu hỏi như “Thực sự vấn đề là gì?” Họ đối mặt với thay đổi nhờ tập trung tìm kiếm thông tin trước khi phản ứng. Họ phát triển khả năng tự trấn tĩnh và đặt những câu hỏi như “Tại sao vấn đề này lại xảy ra? Xảy ra như thế nào? Vấn đề này nghiêm trọng đến mức nào? Và bây giờ khi vấn đề đã xảy ra, ta có thể làm gì để cứu vãn tình hình?”

Trong cuốn sách The Path of Least Resistance (Con đường đi đến sự tự nguyện), Robert Fritz đã phân biệt rõ ràng giữa tuýp người hiệu quả và người thiếu hiệu quả. Ông cho rằng tuýp người thiếu hiệu quả thường phản ứng ngay lập tức với tình huống. Thay vì cân nhắc để chọn các hành động phù hợp, họ lại phản ứng bột phát, theo cảm xúc với những gì đang xảy ra xung quanh họ. Có lúc họ nổi khùng lên nhưng có lúc lại hết sức thất vọng. Phần thưởng lớn nhất dành cho những người cũng chỉ là trở lại sự cân bằng như trước khi vấn đề xảy ra.

Còn tuýp người hiệu quả, theo Robert Fritz, luôn tập trung vào “hình ảnh tương lai” của anh ta. Khi có thay đổi hoặc cản trở, anh ta nhanh chóng tập trung tâm trí vào trạng thái anh ta muốn đạt đến trong tương lai. Hình ảnh tương lai này là điều anh ta đã chuẩn bị hay suy ngẫm từ lâu nên có thể tái hiện lại một cách nhanh chóng.

Vì bạn chỉ có thể cùng lúc nghĩ đến một việc nên khi bạn cố tình nghĩ tới mục tiêu hay hình ảnh tương lai của bạn, tâm trí bạn tự nhiên sẽ trở nên bình tĩnh và lạc quan. Những người hiệu quả luôn hướng tới tương lai thay vì nhìn lại quá khứ. Họ luôn tự tìm cách giải quyết chứ không mất thời gian và công sức tìm lấy một người để đổ lỗi. Họ luôn giữ cho mình hiệu quả bằng cách nghĩ và nói về tương lai mà họ mong muốn.

Người đời đã từng kể lại rằng, có hai người nhìn qua song sắt nhà tù, một người chỉ thấy bùn đen còn người khi lại thấy những vì sao sáng. Như vậy, bạn có thể cải thiện khả năng đối phó với những thay đổi nhờ sự lạc quan và khả năng hướng đến tương lai.

Điều quan trọng để đối phó với sự thay đổi là khả năng giữ được bình tĩnh. Hầu hết những căng thẳng hay buồn bực của bạn đều xuất phát từ cảm giác không thể kiểm soát được những lĩnh vực cụ thể của cuộc sống. Nếu bạn nghĩ về những lúc, những nơi bạn cảm thấy hài lòng với mình nhất thì bạn sẽ thấy bản thân mình rất biết kiểm soát tình hình. Vậy nên, một trong những lý do khiến bạn muốn trở về nhà sau một chuyến đi chính là cảm giác hoàn toàn kiểm soát được không gian của mình sau khi bước vào cửa. Bạn biết chính xác mọi đồ đạc ở đâu. Bạn không phải trả lời ai cả. Bạn có thể hoàn toàn thoải mái và bình tĩnh trở lại.

Các nhà tâm lý học gọi đây là sự khác biệt giữa vòng kiểm soát bên ngoài và vòng kiểm soát bên trong. Một người có vòng kiểm soát bên ngoài sẽ thấy anh ta bị chi phối bởi những tác nhân bên ngoài. Ví dụ như rất nhiều người thấy họ bị chi phối bởi cấp trên, những hóa đơn thanh toán, những mối quan hệ, những trải nghiệm lúc còn nhỏ hay môi trường bên ngoài của họ. Khi một người có vòng kiểm soát bên ngoài, anh ta sẽ cảm thấy căng thẳng cao độ và rất khó thích ứng với những thay đổi. Vì thay đổi mang đến cho anh ta nguy cơ rơi vào tình trạng tồi tệ hơn tình trạng hiện tại.

Mặt khác, người có vòng kiểm soát bên trong lại rất đề cao tính tự quyết. Anh ta thấy mình có thể quyết định cuộc sống của bản thân. Anh ta đặt ra các mục tiêu và thực hiện kế hoạch. Anh ta rất trách nhiệm và luôn tin tưởng rằng mọi vấn đề xảy ra đều có nguyên nhân của nó.

Vì điều duy nhất bạn có thể hoàn toàn kiểm soát là ý thức của bạn nên khả năng đối mặt với thay đổi xuất phát từ khả năng kiểm soát suy nghĩ của bạn. Như Thomas Huxley đã nói “Kinh nghiệm không phải là những gì xảy ra với bạn mà là những hành động của bạn trước những sự việc đó.” Thay đổi luôn là tất yếu và không ngừng nên điều quyết định thay đổi đó sẽ ảnh hưởng đến bạn thế nào là cách bạn nghĩ về những gì đang xảy ra là khả năng bạn tận dụng những lợi ích thay đổi mang lại hoặc bạn buông xuôi cho những bất lợi ảnh hưởng đến mình.

Trong cuốn sách Celebrations of Life (Bữa tiệc của cuộc sống), Rene Dubos cho rằng càng ngày chúng ta càng lo sợ sự thay đổi hơn và vì ít lý do hơn. Lý do chúng ta sợ thay đổi là vì chúng ta lo lắng tình trạng của mình sẽ tồi tệ hơn. Không ai sợ những thay đổi đem lại điều tốt đẹp hơn cả. Ví dụ, bạn biết bạn sắp phải thay đổi cách sống vì bạn vừa trúng số nhưng bạn sẽ không thấy lo sợ với sự thay đổi này. Chỉ những thay đổi tiềm ẩn những tình huống xấu không ngờ tới mới khiến bạn hoảng sợ và lo lắng vì chúng khiến bạn thấy bạn sắp mất một phần nào đó sự kiểm soát cuộc sống của bạn.

Mục đích của bạn là phải kiểm soát được thay đổi, nắm lấy nó, sẵn sàng đón nhận và vượt qua nó. Bạn sẽ làm được điều này nhờ kiểm soát được xu hướng thay đổi trong cuộc sống của bạn và tin tưởng rằng thay đổi sẽ đem lại những điều tốt đẹp như bạn mong muốn.

Những người đóng tàu luôn biết rằng sống tàu càng cao thì tàu càng vững chắc trước giông bão. Với con người cũng như vậy. Bạn càng bản lĩnh, nghĩa là càng có nhiều yếu tố giúp bạn bình ổn cuộc sống thì bạn càng khó bị đánh bại khi những thay đổi bất ngờ ập tới.

Bạn có thể nâng cao bản lĩnh và sự điềm tĩnh của mình bằng cách đặt ra các mục tiêu lớn cho bản thân rồi viết ra bản kế hoạch rõ ràng, chi tiết để thực hiện chúng. Mục tiêu giúp bạn kiểm soát các xu hướng thay đổi. Nếu có mục tiêu, bạn sẽ thấy thay đổi là tất yếu và trong tầm phán đoán chứ không phải là một sự ngẫu nhiên. Nếu có mục tiêu, bạn sẽ thấy lạc quan về những thay đổi vì thay đổi sẽ giúp bạn tiến lên phía trước, chứ không phải đẩy bạn lại phía sau.

Nếu bạn kinh doanh, đương nhiên bạn sẽ phải trải qua hàng loạt những khó khăn. Đó là quy luật. Đôi khi bạn có thể giải quyết mọi việc nhưng có lúc bạn bất lực. Đôi khi bạn thắng, nhưng cũng có lúc bạn thua. Mặc dù bạn đã cố gắng hết sức nhưng những sự việc bất ngờ luôn xảy ra, phá vỡ mọi kế hoạch của bạn. Quá trình này bắt đầu khi bạn bắt đầu khởi nghiệp và sẽ tiếp tục suốt cuộc đời của bạn. Khó khăn, thay đổi, cũng giống như những cơn mưa vậy, chúng có thể đổ xuống bất kì lúc nào.

Nhưng nếu bạn có mục tiêu rõ ràng cho công việc, gia đình và cá nhân bạn thì cho dù chuyện gì xảy ra bạn cũng sẽ tập trung và những mục tiêu đó và sẽ có cái nhìn xa hơn về hoàn cảnh hiện tại. Từ đó, bạn có thể vượt qua những khó khăn hiện tại để theo đuổi mục tiêu của mình.

Nếu bạn là người bán hàng, và bạn đã có những mục tiêu bán hàng của mình, bạn sẽ tìm kiếm được rất nhiều khách hàng tiềm năng. Bạn sẽ cùng lúc tập trung vào những khách hàng hiện tại, khách hàng tương lai, khách hàng lớn cũng như khách hàng nhỏ. Bạn cũng tập trung nỗ lực để phát triển bản thân mình trong lĩnh vực của bạn. Bạn sẽ có những kế hoạch và sẽ tham gia vào nhiều hoạt động với nhiều người quan trọng. Có mục tiêu, bạn sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về mọi vấn đề. Những khó khăn, cản trở gặp phải sẽ bị gạt sang bên khi bạn luôn bận rộn với những công việc khác và vì đơn giản là bạn không cho phép bản thân mình quá tập trung vào một chuyện đã xảy ra không theo dự kiến.

Đặt ra con đường và mục tiêu rõ ràng nghĩa là bạn đã vững vàng trước khó khăn. Bạn đã trở thành người vững chắc, luôn vượt qua những suy nghĩ tiêu cực. Bước đầu tiên để đối mặt với bất kì thay đổi nào là bạn phải chấp nhận nó. Chấp nhận chứ không phải phủ nhận hay né tránh. Chấp nhận giúp tâm trí bạn bình tĩnh và lạc quan. Lúc bạn chấp nhận rằng thay đổi đã diễn ra và bạn không thể thay đổi nó, bạn sẽ giải quyết nó dễ dàng hơn và sẽ tận dụng được những lợi ích của nó.

Một trong những cách giải quyết tốt nhất cho những lo lắng do sự thay đổi đột ngột mang lại là ngồi xuống và trả lời ra giấy câu hỏi: “Chính xác là mình đang lo lắng vì cái gì?”

Trong y học, chuẩn đoán đúng là đã chữa được một nửa căn bệnh. Khi bạn ngồi xuống và xác định rõ ràng vấn đề làm bạn lo lắng bạn sẽ thấy đỡ căng thẳng hơn và lo lắng sẽ tự biến mất. Khi bạn biết vấn đề là gì, bạn sẽ biết cách giải quyết nó.

Bước thứ hai là tự hỏi mình, “Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra trong tình huống này là gì?” Lo lắng thường xuất hiện do bạn không giám đối mặt với những hậu quả mà khó khăn có thể mang lại. Khi bạn biết được hậu quả tồi tệ nhất là gì và viết nó ra bên cạnh vấn đề của bạn, bạn sẽ thấy rằng cho dù vấn đề là gì bạn cũng có thể giải quyết được. Và sau khi bạn xác định điều tồi tệ nhất có thể xảy ra thì những lo lắng cũng dần tan biến.

Sau đó hãy chấp nhận tình huống xấu nhất có thể xảy ra. Hãy giải tỏa bằng cách nghĩ rằng cho dù tình huống xấu nhất có xảy ra đi nữa thì cũng không có nghĩa là bạn đã mất tất cả. Bạn sẽ chấp nhận hậu quả và tiếp tục bước tới. Thực tế có thể sẽ tồi tệ hơn bạn tưởng nhưng khi bạn chấp nhận tất cả những điều có thể xảy ra, bạn tự giải thoát mình khỏi những căng thẳng và lo lắng. Khi đó, bạn đã sẵn sàng để tiếp tục bước thứ ba để đối mặt với những thay đổi. Đó là điều chỉnh hành động của mình để phù hợp với hoàn cảnh mới.

Hãy tự hỏi, “Tôi có thể làm gì để ngăn không cho điều tồi tệ nhất xảy ra?” Trong các trường dạy về kinh doanh, đây là một phần rất quan trọng trong quá trình ra quyết định, còn được gọi là “giảm thiểu thiệt hại tối đa”. Bạn có thể làm gì để giảm thiểu những thiệt hại lớn nhất có thể xảy ra do một khó khăn hoặc thay đổi bất ngờ mang lại? Khi bạn suy nghĩ những điều mình có thể làm, bạn đang điều chỉnh suy nghĩ của bạn cho phù hợp với những thông tin mới và chuẩn bị các bước để đối phó với những thay đổi một cách hiệu quả.

Bước cuối cùng trong phương pháp đối mặt với thay đổi gồm 4 bước là cải thiện tình tình mới. Thông thường, thay đổi thể hiện những thiếu sót trong kế hoạch và những sai lầm trong con đường của bạn. Những thay đổi lớn kéo theo các vấn đề nghiêm trọng thể hiện rằng bạn đang đi nhầm đường. Người xưa có câu, “Khủng hoảng nghĩa là sắp sửa có những thay đổi.” Thay vì trực diện đối mặt với những thay đổi, bạn hãy khéo léo ngả theo nó, và bạn sẽ thấy thay đổi là một điều tốt và sẽ giúp bạn đạt được mục tiêu.

Ông W. Clement Stone, người sáng lập công ty Combined Insurance Company of America được biết đến như một người “hoang tưởng về sự thay đổi.” Ông tin rằng những việc xảy ra đều là một phần kế hoạch giúp ông thành công hơn. Vì vậy, mỗi khi một việc đột xuất xảy ra, ông liền nói, “Tốt” và xem xét những lợi ích của tình huống đó.

Nếu bạn xem xét kỹ lưỡng mỗi sự thay đổi, bạn sẽ luôn thấy những điểm tốt và những lợi ích trong đó. Hãy tìm kiếm những bài học quý giá ẩn chứa trong mỗi khó khăn. Hãy tìm hiểu xem bạn có thể tận dụng những lợi ích tiềm tàng nào từ những thay đổi. Chỉ cần bạn biết cách tận dụng thì thay đổi sẽ giúp bạn tránh được những vấn đề lớn hơn trong tương lai. Như tôi đã nói ở trên, trong một lúc, trí não chúng ta chỉ có thể nghĩ về một việc, nếu bạn bắt bản thân mình nghĩ về những mặt tích cực của thay đổi, bạn sẽ giữ cho trí tuệ minh mẫn, và thái độ lạc quan, tin tưởng.

Viktor Frankl đã nói tự do lớn nhất cho loài người là quyền được lựa chọn thái độ của mình đối với một tình huống nào đó. Bạn không thể kiểm soát những điều sẽ xảy ra với bạn, nhưng bạn có thể kiểm soát thái độ của mình đối với những việc đó. Và như vậy nghĩa là bạn đã vượt qua thay đổi, chứ không phải để thay đổi vượt qua bạn.

Dấu hiệu của một người hiệu quả là khả năng giải quyết những mơ hồ. Đây là khả năng xử lý hiệu quả các tình huống thay đổi. Bạn càng tiến lên phía trước thì thu nhập, vị trí, danh tiếng của bạn càng cao, trách nhiệm của bạn càng nặng nề, và những thay đổi quanh bạn càng nhiều. Ở mỗi giai đoạn, khả năng giữ bình tĩnh, sáng suốt và tin tưởng sẽ đưa bạn tới thành công. Cuối cùng, khả năng làm việc tốt trong một thế giới đầy những biến động chính là thước đo con người bạn. Và bí quyết là hãy chấp nhận thay đổi, điều chỉnh theo nó và phát triển trong hoàn cảnh mới. Nếu bạn cứ tiếp tục thực hành như vậy, bạn sẽ có cảm giác tuyệt vời khi tự làm chủ, tự quyết định cuộc sống tươi sáng của mình.